مدیریت دانش و سرمایه انسانی: نقش KM در توسعه شایستگیها و مسیر جانشینپروری
محمد فلاح
مدیر پروژه
تاریخ انتشار:
1404/8/27
مدیریت دانش و سرمایه انسانی: نقش KM در توسعه شایستگیها و مسیر جانشینپروری
در دنیای رقابتی امروز، سرمایه انسانی به عنوان ارزشمندترین دارایی سازمانها شناخته میشود. با این حال، بدون مدیریت صحیح دانش، این سرمایه به سرعت تحلیل میرود. مدیریت دانش (Knowledge Management - KM) دیگر یک ابزار جانبی نیست؛ بلکه یک استراتژی راهبردی برای توسعه شایستگیهای نیروی انسانی و تضمین جانشینپروری موفق است. در ایران، با نزدیک شدن موج بازنشستگی بیش از ۱.۲ میلیون نفر از شاغلان بخش دولتی و صنعتی تا پایان دهه جاری – طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۲ – سازمانها با چالش جدی حفظ دانش و آمادهسازی جانشینان روبرو هستند. این مقاله به بررسی نقش کلیدی مدیریت دانش در توسعه شایستگیها و طراحی مسیر جانشینپروری میپردازد و راهکارهای عملی برای سازمانهای ایرانی ارائه میدهد.
اهمیت مدیریت دانش در توسعه سرمایه انسانی
سرمایه انسانی بدون دانش، مانند ماشینی بدون سوخت است. مطالعه مککینزی در سال ۲۰۲۳ نشان میدهد که سازمانهایی که مدیریت دانش را با استراتژیهای توسعه سرمایه انسانی ادغام میکنند، ۲.۵ برابر سریعتر از رقبا رهبران و متخصصان آماده میکنند. این ادغام، دانش ضمنی خبرگان را به شایستگیهای قابل انتقال تبدیل میکند. در ایران، جایی که فرهنگ سازمانی اغلب بر روابط شفاهی و تجربیات فردی استوار است، KM میتواند این دانش پنهان را به دارایی سازمانی تبدیل کند.
مدیریت دانش با شناسایی، مستندسازی و اشتراک دانش، سه نقش کلیدی در توسعه سرمایه انسانی ایفا میکند: ارزیابی و نقشهبرداری شایستگیها: KM با ایجاد بانک شایستگی (Competency Framework)، مهارتها و دانش مورد نیاز هر نقش را مشخص میکند. پر کردن شکاف مهارتی: با تحلیل فاصله بین شایستگیهای موجود و مورد نیاز، برنامههای آموزشی هدفمند طراحی میشود. توسعه مسیر شغلی: KM با مستندسازی تجربیات موفق، الگوهای رشد حرفهای را برای کارکنان جوان ترسیم میکند.
KM و جانشینپروری: از بحران به فرصت
جانشینپروری (Succession Planning) بدون مدیریت دانش، به یک فرآیند مکانیکی و ناکارآمد تبدیل میشود. گزارش گارتنر در سال ۲۰۲۴ تأکید میکند که ۷۴ درصد شکستهای جانشینپروری به دلیل عدم انتقال دانش کافی رخ میدهد. در ایران، این مسئله در صنایع کلیدی مانند نفت، پتروشیمی و بانکداری حادتر است. خروج هر مدیر ارشد یا متخصص خبره، معادل از دست دادن ۵ تا ۱۰ سال تجربه سازمانی است، طبق برآورد دیلویت در سال ۲۰۲۳، مدیریت دانش با ایجاد نقشه جانشینی دانشمحور، این ریسک را کاهش میدهد. این نقشه شامل: شناسایی نقشهای حیاتی (Critical Roles) ارزیابی آمادگی جانشینان (Successor Readiness) طراحی برنامههای انتقال دانش (Knowledge Transfer Plans)
مدل ۷۰:۲۰:۱۰ یادگیری (Lombardo & Eichinger) در این زمینه نقش محوری دارد. این مدل نشان میدهد که ۷۰ درصد یادگیری از تجربه عملی، ۲۰ درصد از مربیگری و ۱۰ درصد از آموزش رسمی حاصل میشود. KM این ۷۰ درصد را سیستماتیک میکند؛ مثلاً با برنامههای سایهکاری (Shadowing)، مربیگری معکوس (Reverse Mentoring) و جلسات انتقال دانش (Knowledge Handover Sessions).
ابزارها و فناوریهای KM در توسعه سرمایه انسانی
فناوریهای نوین، KM را از یک فرآیند دستی به یک سیستم هوشمند تبدیل کردهاند. پلتفرمهای مدیریت دانش مانند Microsoft Viva، Notion و یا سیستمهای بومی ایرانی، امکاناتی فراتر از ذخیرهسازی ارائه میدهند: هوش مصنوعی برای پیشنهاد جانشین: تحلیل دادههای عملکرد و شایستگی برای شناسایی استعدادهای پنهان نقشه شایستگی پویا: بهروزرسانی خودکار بر اساس تغییرات سازمانی یادگیری شخصیسازیشده: پیشنهاد دورههای آموزشی بر اساس شکاف شایستگی
طبق گزارش فورستر در سال ۲۰۲۵، ۶۵ درصد شرکتهای پیشرو جهان از پلتفرمهای KM مجهز به هوش مصنوعی برای جانشینپروری استفاده میکنند.
مدلهای عملیاتی KM در جانشینپروری ۱. مدل ۹-Box Grid با محوریت KM
این مدل سنتی ارزیابی عملکرد و پتانسیل را با لایه دانش ترکیب میکند:
محور افقی: عملکرد فعلی
محور عمودی: پتانسیل رشد + سطح دانش سازمانی
اقدامات KM: برای هر خانه، برنامه انتقال دانش خاص طراحی میشود.
۲. برنامه ۳۶۰ درجه دانش
ترکیبی از:
ارزیابی ۳۶۰ درجه شایستگی
مستندسازی دانش ضمنی خبره
طراحی مسیر یادگیری شخصی ۳. برنامه "رهبر برای رهبر" (Leader for Leader)
در این برنامه، هر مدیر ارشد موظف است حداقل دو جانشین بالقوه را با استفاده از ابزارهای KM آماده کند.
چالشهای اجرایی در ایران و راهحلها
با وجود اهمیت، اجرای KM در جانشینپروری در ایران با موانعی روبرو است: فرهنگ سازمانی مقاوم در برابر اشتراک دانش: راهحل: فرهنگسازی با پاداشدهی به اشتراک دانش عدم یکپارچگی سیستمهای اطلاعاتی: راهحل: پیادهسازی پلتفرم یکپارچه KM کمبود متخصص KM: راهحل: آموزش داخلی و همکاری با مشاوران تخصصی مانند شرکت مشاوران توسعه آینده
مطالعه موردی: موفقیت KM در جانشینپروری
شرکت پتروشیمی نوری با همکاری مشاوران توسعه آینده، نظام جامع مدیریت دانش را در سال ۱۳۹۷ پیادهسازی کرد. نتایج:
کاهش ۴۰ درصدی زمان آمادهسازی جانشینان
افزایش ۳۵ درصدی نرخ حفظ استعدادهای کلیدی
ایجاد بانک دانش دیجیتال با بیش از ۵۰۰۰ سند شایستگی
استانداردهای جهانی و الزامات قانونی
استاندارد ISO 30401:2018 سیستمهای مدیریت دانش را تعریف میکند و بر ادغام KM با استراتژیهای منابع انسانی تأکید دارد. در ایران، دستورالعمل مدیریت دانش در دستگاههای اجرایی (مصوب شورای عالی اداری) نیز سازمانها را ملزم به طراحی شبکه ملی مدیریت دانش میکند.
نتیجهگیری و توصیههای عملی
مدیریت دانش، پلی است بین سرمایه انسانی امروز و رهبران فردا. سازمانهای ایرانی که KM را در قلب استراتژی جانشینپروری قرار میدهند، نه تنها از بحران بازنشستگی عبور میکنند، بلکه فرهنگ یادگیری مستمر ایجاد مینمایند.
توصیههای عملی برای شروع:
تشکیل کمیته جانشینپروری با حضور مدیر KM
طراحی نقشه شایستگی برای ۲۰ نقش حیاتی
اجرای پایلوت انتقال دانش برای ۵ مدیر ارشد
انتخاب و پیادهسازی پلتفرم KM مناسب
اندازهگیری موفقیت با شاخصهایی مانند زمان آمادهسازی جانشین و نرخ حفظ استعداد
سازمان ما با هدف بهبود مدیریت دانش و جلوگیری از خروج اطلاعات ارزشمند، اقدام به پیادهسازی سیستم مدیریت دانش کرد. با همکاری نزدیک با شرکت مشاوران توسعه، توانستیم به نتایج قابل توجهی دست یابیم. از جمله این نتایج میتوان به تحلیل دقیق شکاف دانشها و مستندسازی دانشهای سازمانی اشاره کرد. با این حال، در این مسیر با چالشهایی همچون نبود زیرساختهای فنی مناسب و فقدان انگیزه کافی در برخی از کارکنان مواجه شدیم که با راهنماییهای کارشناسان مشاور برطرف گردید.
مهندس طاهری- صنایع یاس ارغوانی
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیادهسازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخشسازی دانشها و تجارب اشتراکگذاریشده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده بهعنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روشهای نوین و بهروزآوری شیوههای کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنیسازی دانش سازمانی و بهبود روشهای انجام کار، به شکل چشمگیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوبارهکاریها، افزایش مزیت رقابتی و تابآوری آنها در فضای کسبوکار شده است.
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمعآوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
مهندس کشاورزیان-پتروشیمی نوری
شرکت پتروشیمی نوری با هدف حفظ دانش و تجارب کارکنان خود، اقدام به پیادهسازی سیستم مدیریت دانش نمود. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، این شرکت توانست به موفقیتهای چشمگیری دست یابد. مشاوران توسعه آینده با ارائه مشاورههای تخصصی و طراحی ابزارهای مناسب، نقش کلیدی در این پروژه ایفا کردند. از جمله دستاوردهای این همکاری میتوان به بومیسازی سیستم مدیریت دانش، ایجاد ساختار مناسب برای دانش و آموزش پرسنل اشاره کرد. با این حال، چالشهایی همچون ایجاد انگیزه در برخی از کارکنان نیز وجود داشته است که با حمایت مدیریت ارشد برطرف شده است.
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راهاندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرمافزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راهاندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و بهطور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام مینماید. توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوبارهکاری، کاهش هزینهها و... بخشی از ثمرات راهاندازی این سیستم میباشد.
مهندس قنواتی-فولاد خوزستان
کامل شدن طرح مدیریت دانش با موفقیت چشمگیر، نتیجه همکاری نزدیک سازمان با شرکت مشاوران توسعه آینده است. این شرکت با ارائه مشاورههای تخصصی و پیادهسازی ابزارهای لازم، نقش کلیدی در این موفقیت داشته است. همکاری با مشاوران توسعه آینده، به سازمان کمک کرده تا به اهداف خود دست یافته و فرهنگ یادگیری و اشتراکگذاری دانش را در سازمان نهادینه کند. یکی از دستاوردهای مهم این همکاری، بهبود مستندسازی رویهها و ایجاد بستری برای اشتراکگذاری دانش در سازمان است. این پروژه نشان میدهد که همکاری با متخصصان مدیریت دانش، به سازمانها کمک میکند تا عملکرد خود را بهبود بخشند.
مهندس مهدوی- پایانههای نفتی ایران
با هدف ایجاد فرهنگ دانشمحور در سازمان، اقدام به پیادهسازی مدیریت دانش کردیم. همکاری با شرکت مشاوران توسعه، نقش مؤثری در موفقیت این پروژه داشت. این شرکت با ارائه راهکارهای تخصصی، آموزشهای هدفمند و پشتیبانی مداوم، ما را در ارزیابی وضعیت موجود، طراحی و اجرای سیستم مدیریت دانش، و رفع چالشهای موجود یاری کرد. با همراهی مشاوران، توانستیم انگیزه کارکنان را برای مشارکت در این فرآیند افزایش داده و فرهنگ اشتراکگذاری دانش را در سازمان نهادینه کنیم. در نتیجه این همکاری، سازمان ما به سوی یک سازمان دانشمحور و یادگیرنده در حرکت است.
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای
کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیادهسازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرمافزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمعآوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانهها" بستر نرمافزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانهها ایجاد و مورد بهرهبرداری قرار دهد.
مهندس شعبان _ شرکت گسترش انرژی پاسارگاد
نظام جامع مدیریت دانش از سال ۱۳۹۸ در شرکت گسترش انرژی پاسارگاد با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده و با هدف بهبود جریان دانش بین معاونتها و شرکتهای زیرمجموعه آغاز شد. با توجه به پراکندگی شرکتهای زیرمجموعه و چالشهای مرتبط با انتقال تجارب و درسآموختهها، این سیستم به گونهای طراحی شد که از تکرار اشتباهات و تحمیل هزینههای اضافی جلوگیری کند. اجرای پایلوت این طرح در شش شرکت زیرمجموعه و پروژههای بزرگ قشم نتایج ملموسی داشت؛ از جمله تسهیل جریان دانشی، شناسایی نخبگان، و ایجاد انگیزه در کارکنان برای به اشتراکگذاری دانش. همچنین، تدوین کتاب "گنجینه تجارب IGAT6" به عنوان مرجعی برای تجارب گذشته، از دیگر دستاوردهای مهم این پروژه بود.
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیتهای شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیکهای مدیریت دانش امری الزامی محسوب میشد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
دکتر خواجهوندی-شرکت پالایش نفت آبادان
شرکت پتروشیمی نوری با هدف حفظ دانش و تجارب کارکنان خود، اقدام به پیادهسازی سیستم مدیریت دانش نمود. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، این شرکت توانست به موفقیتهای چشمگیری دست یابد. مشاوران توسعه آینده با ارائه مشاورههای تخصصی و طراحی ابزارهای مناسب، نقش کلیدی در این پروژه ایفا کردند. از جمله دستاوردهای این همکاری میتوان به بومیسازی سیستم مدیریت دانش، ایجاد ساختار مناسب برای دانش و آموزش پرسنل اشاره کرد. با این حال، چالشهایی همچون ایجاد انگیزه در برخی از کارکنان نیز وجود داشته است که با حمایت مدیریت ارشد برطرف شده است.
مهندس اسدی-مجتمع صنعتی اسفراین
شرکت مشاوران توسعه آینده با همکاری مجتمع صنعتی اسفراین، موفق به پیادهسازی موفق سیستم مدیریت دانش شد. این پروژه با هدف ایجاد یک حافظه دانشی سازمان و بهبود دسترسی کارکنان به اطلاعات آغاز شد. با کمک مشاوران توسعه آینده، این شرکت توانست به اهداف خود در زمینه مدیریت دانش دست یابد. از جمله دستاوردهای این پروژه میتوان به افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها و بهبود عملکرد کلی سازمان اشاره کرد. این موفقیت نشان میدهد که با استفاده از ابزارها و روشهای مناسب و همکاری با مشاوران خبره، میتوان به راحتی دانش را در سازمان مدیریت کرد و از آن برای بهبود عملکرد و نوآوری استفاده کرد.
مهندس رضویپور-شرکت فراطرح فولاد
پروژه استقرار مدیریت دانش در فراطرح فولاد با هدف بهبود فرایندهای سازمانی و ثبت تجارب کارکنان، با همکاری تیم مشاوران توسعه آینده از زمستان 1401 آغاز شد. مشاوران با ارائه راهکارهای تخصصی و آموزش پرسنل، نقش مهمی در موفقیت این پروژه ایفا کردند. از جمله دستاوردهای این همکاری میتوان به بهبود مستندسازی رویهها و ایجاد بستری برای اشتراکگذاری دانش در سازمان اشاره کرد. این پروژه نشان داد که همکاری با متخصصان مدیریت دانش میتواند به سازمانها کمک کند تا به اهداف خود دست یابند.
مهندس خطیب-شرکت آب منطقهای تهران
شرکت ما با هدف حفظ دانش و تجارب ارزشمند کارکنان خود و جلوگیری از اتلاف منابع، اقدام به پیادهسازی سیستم مدیریت دانش نمود. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانستیم به موفقیتهای چشمگیری دست یابیم. مشاوران توسعه آینده با ارائه مشاورههای تخصصی و طراحی ابزارهای مناسب، نقش کلیدی در این پروژه ایفا کردند. از جمله دستاوردهای این همکاری میتوان به بومیسازی سیستم مدیریت دانش، ایجاد ساختار مناسب برای دانش و آموزش پرسنل اشاره کرد. با این حال، چالشهایی همچون ایجاد انگیزه در برخی از کارکنان نیز وجود داشته است که با حمایت مدیریت ارشد برطرف شده است.
مهندس گرزین- شرکت آب منطقهای گلستان
با همکاری شرکت مشاوران توسعه، سازمان ما موفق شد فرهنگ ثبت و اشتراکگذاری دانش را نهادینه کند. دستاوردهای این همکاری شامل آموزش روشهای دانشنویسی، ثبت تجارب، ایجاد بستری برای به اشتراکگذاری دانش و برگزاری جلسات مستندسازی تجارب بود. چالشهای اولیه مانند عدم انگیزه و درک ناکافی از اهمیت مدیریت دانش با راهنماییهای مشاوران برطرف شد. حمایت مدیریت ارشد، مشارکت کارکنان و استفاده از ابزارهای مناسب از عوامل کلیدی موفقیت بودند. ارزیابیها نشان داد که پیادهسازی مدیریت دانش منجر به افزایش بهرهوری و رضایتمندی کارکنان شده است. پیشنهاد میشود سازمانهایی که قصد پیادهسازی مدیریت دانش را دارند با شرکتهای مشاور تخصصی همکاری کنند.
مهندس توکلی _ سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور
سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور با هدف حفظ و بهرهبرداری بهینه از دانش و تجربیات ارزشمند کارکنان خود، اقدام به پیادهسازی سیستم مدیریت دانش نمود. با همکاری تنگاتنگ شرکت مشاوران توسعه، این سازمان توانست نرمافزاری کارآمد را برای مدیریت دانش مستقر کند که امکان ثبت، طبقهبندی و اشتراکگذاری دانش را برای همه کارکنان فراهم میکند. با وجود چالشهای اولیه، با آموزشهای تخصصی و ایجاد فرهنگسازی مناسب توسط مشاوران، این چالشها برطرف شد. در نتیجه این همکاری، سازمان زمینشناسی گامی بزرگ در جهت تبدیل شدن به یک سازمان دانشمحور برداشته و قادر است تصمیمات بهتر و دقیقتری اتخاذ کند.
مهندس کلهر- شرکت سیمان تهران
سازمان ما با هدف حفظ و بهرهبرداری بهینه از دانش و تجربیات کارکنان، اقدام به پیادهسازی سیستم مدیریت دانش کرد. با همکاری نزدیک با شرکت مشاوران توسعه، توانستیم به نتایج قابل توجهی دست یابیم. از جمله این نتایج میتوان به ایجاد یک پایگاه دانش مرکزی و آموزشهای تخصصی دانشنویسی اشاره کرد. با این حال، در این مسیر با چالشهایی همچون کمبود منابع و مقاومت فرهنگی مواجه شدیم که با راهنماییهای کارشناسان مشاور برطرف گردید.
داستان موفقیت مشتریان
هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...
شرکت پتروشیمی نوری چهارمین شرکت آروماتیک ایران است که بهعنوان بزرگترین تولید کننده مواد آروماتیکی در ایران و یکی از بزرگترین مجتمعهای آروماتیکی در دنیا شناخته میشود...
شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمیترین پالایشگاههای کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سالها بسیاری در مورد کارایی ا...
عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیتهای مدیریت دانش به عنوان یکی از چالشهای سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمانهای کشور به هنگام پیادهسازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...
مجتمع صنعتی اسفراین به عنوان بزرگترین واحد تولید کننده مقاطع و قطعات فولاد آلیاژی در کشور، یکی از واحدهای عظیم صنعتی است که در شهرستان اسفراین، واقع در کیلومتر 12 جاده اسفراین به بجن...
گروه فراطرح از سال 1376 مشغول به فعالیت در حوزه فولاد و آهنآلات برای رفع نیازهای زیرساختی ایران است. این گروه با تعهد به توسعه پایدار و بهرهگیری از تکنولوژیهای روز جهان در زنجیره فول...
اولین سازمان یا تشکیلات اداری که برای اداره امور مربوط به آب در کشور ایجاد شد، بنگاه مستقل آبیاری نام گرفت. ضوابط و مقررات و اختیارات این تشکیلات در اردیبهشت 1322 به تصویب رسید. در اسفندماه 1342 لایحه...